Trojan Horse là một trong những loại phần mềm độc hại phổ biến và nguy hiểm nhất trên không gian mạng. Khác với virus hay sâu máy tính, Trojan không tự nhân bản hay lây lan. Thay vào đó, nó ngụy trang thành một phần mềm hợp pháp, hữu ích hoặc vô hại để lừa người dùng cài đặt vào hệ thống của họ. Khi đã xâm nhập thành công, Trojan sẽ mở cửa cho kẻ tấn công thực hiện các hành vi độc hại.
Trojan Horse là gì?
Cái tên “Trojan Horse” bắt nguồn từ câu chuyện thần thoại Hy Lạp về con ngựa gỗ khổng lồ được quân Hy Lạp dùng để xâm nhập thành Troy. Tương tự, trong thế giới máy tính, Trojan là một chương trình độc hại được che giấu bên trong hoặc đi kèm với một chương trình hợp pháp. Người dùng thường không hề hay biết về sự tồn tại của nó cho đến khi quá muộn.
Mục đích chính của Trojan là tạo ra một “cửa hậu” (backdoor) trên hệ thống của nạn nhân, cho phép kẻ tấn công truy cập từ xa, kiểm soát máy tính, đánh cắp dữ liệu, hoặc thực hiện các hoạt động phá hoại khác mà không bị phát hiện.
Trojan Horse hoạt động như thế nào?
Quá trình hoạt động của một Trojan thường diễn ra theo các bước sau:
- Ngụy trang và lây nhiễm: Kẻ tấn công phát tán Trojan bằng cách ngụy trang nó thành một tệp tin hấp dẫn như:
- Phần mềm miễn phí (crack, keygen, phần mềm lậu).
- Tệp đính kèm email (hóa đơn, thông báo ngân hàng, bưu kiện).
- Quảng cáo pop-up trên các trang web độc hại.
- Tệp tin đa phương tiện (video, nhạc, hình ảnh).
- Cập nhật phần mềm giả mạo.Khi người dùng tải xuống và chạy tệp tin chứa Trojan, họ vô tình cho phép nó cài đặt vào hệ thống.
- Thiết lập cửa hậu: Sau khi được cài đặt, Trojan sẽ âm thầm tạo ra một “cửa hậu” hoặc mở một cổng kết nối trên máy tính của nạn nhân. Cửa hậu này cho phép kẻ tấn công thiết lập kết nối từ xa.
- Thực hiện hành vi độc hại: Thông qua cửa hậu, kẻ tấn công có thể:
- Đánh cắp dữ liệu: Lấy cắp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mật khẩu, số thẻ tín dụng.
- Kiểm soát máy tính: Điều khiển máy tính từ xa, sử dụng nó để gửi spam, thực hiện tấn công từ chối dịch vụ (DDoS) vào các mục tiêu khác, hoặc khai thác tiền điện tử.
- Gián điệp: Ghi lại các thao tác bàn phím (keylogging), chụp ảnh màn hình, bật webcam/microphone.
- Phá hoại hệ thống: Xóa, sửa đổi hoặc mã hóa dữ liệu, làm hỏng hệ điều hành.
- Tải xuống phần mềm độc hại khác: Cài đặt thêm các loại virus, ransomware, spyware khác.
Các loại Trojan Horse phổ biến
Có nhiều loại Trojan khác nhau, mỗi loại có mục đích và cách thức hoạt động riêng:
- Backdoor Trojan: Loại phổ biến nhất, tạo ra một cửa hậu cho phép kẻ tấn công điều khiển máy tính từ xa.
- Exploit Trojan: Chứa mã khai thác các lỗ hổng bảo mật trên phần mềm hoặc hệ điều hành của nạn nhân.
- Rootkit Trojan: Ẩn mình sâu trong hệ thống, che giấu sự hiện diện của các phần mềm độc hại khác và các hoạt động của kẻ tấn công.
- Downloader Trojan: Tải xuống và cài đặt các phần mềm độc hại mới vào máy tính của nạn nhân.
- Dropper Trojan: Được thiết kế để “thả” (drop) các phần mềm độc hại khác vào hệ thống.
- Fake AV Trojan: Giả mạo phần mềm diệt virus, hiển thị các cảnh báo giả mạo về virus để lừa người dùng mua phiên bản “đầy đủ” hoặc tải xuống phần mềm độc hại khác.
- Game-thief Trojan: Đánh cắp thông tin tài khoản từ các trò chơi trực tuyến.
- Mailfinder Trojan: Thu thập địa chỉ email từ máy tính của nạn nhân.
- Proxy Trojan: Biến máy tính của nạn nhân thành một máy chủ proxy, cho phép kẻ tấn công ẩn danh thực hiện các hoạt động bất hợp pháp.
- Ransom Trojan: Mã hóa dữ liệu trên máy tính và yêu cầu tiền chuộc để giải mã (tiền thân của ransomware).
- SMS Trojan: Gửi tin nhắn SMS đến các số điện thoại trả phí cao mà nạn nhân không hề hay biết.
- Spy Trojan: Gián điệp các hoạt động của người dùng, thu thập thông tin nhạy cảm như mật khẩu, thông tin tài khoản.
- Trojan-Banker: Được thiết kế đặc biệt để đánh cắp thông tin tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng.
- Trojan-DDoS: Biến máy tính của nạn nhân thành một “bot” trong mạng botnet, được sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân tán.
Cách phòng tránh Trojan Horse
Để bảo vệ bản thân khỏi Trojan Horse, bạn nên thực hiện các biện pháp sau:
- Sử dụng phần mềm diệt virus/phần mềm bảo mật đáng tin cậy: Cài đặt và cập nhật thường xuyên phần mềm diệt virus có khả năng phát hiện và loại bỏ Trojan.
- Cập nhật hệ điều hành và phần mềm: Luôn cập nhật các bản vá bảo mật mới nhất cho hệ điều hành, trình duyệt web và các ứng dụng khác để khắc phục các lỗ hổng mà Trojan có thể khai thác.
- Cẩn trọng với email và tệp đính kèm: Không mở các email đáng ngờ hoặc nhấp vào các liên kết, tệp đính kèm từ những người gửi không xác định.
- Tải phần mềm từ nguồn đáng tin cậy: Chỉ tải xuống phần mềm từ các trang web chính thức hoặc các kho ứng dụng đáng tin cậy. Tránh xa các trang web cung cấp phần mềm lậu, crack.
- Sử dụng tường lửa (Firewall): Tường lửa giúp kiểm soát lưu lượng mạng ra vào máy tính, có thể ngăn chặn Trojan kết nối với máy chủ của kẻ tấn công.
- Sao lưu dữ liệu thường xuyên: Sao lưu các tệp tin quan trọng vào ổ đĩa ngoài hoặc dịch vụ đám mây để có thể khôi phục nếu máy tính bị tấn công.
- Sử dụng mật khẩu mạnh và xác thực hai yếu tố (2FA): Bảo vệ tài khoản trực tuyến của bạn bằng mật khẩu phức tạp và kích hoạt 2FA khi có thể.
- Nâng cao nhận thức về an ninh mạng: Luôn cảnh giác với các chiêu trò lừa đảo trực tuyến (phishing, social engineering) mà kẻ tấn công thường sử dụng để phát tán Trojan.
Kết luận
Trojan Horse là một mối đe dọa dai dẳng và nguy hiểm trong thế giới kỹ thuật số. Bằng cách hiểu rõ cách thức hoạt động và áp dụng các biện pháp phòng ngừa cần thiết, bạn có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro trở thành nạn nhân của loại phần mềm độc hại này, bảo vệ dữ liệu và sự riêng tư của mình trên không gian mạng.
Nguồn tham khảo: InterData (2025). Trojan là gì? Dấu hiệu, Cách diệt tận gốc & Phòng chống hiệu quả.